سبک صحیح خانه تکانی ۳۰ روزه است

باورهای نادرست و آسیب زا به بدن در خانه تکانی در گفت و گو با یک متخصص طب فیزیکی
سبک صحیح خانه تکانی ۳۰ روزه است

سهیلا نوری: یکی از اصول اساسی برای زنده ماندن آیین‌های قدیمی انتقال آنها به نسل جدید و بکار‌گیری سنت‌های دیرینه، متناسب با شرایط حاکم بر جامعه است اما مادامی که این انتقال از مدار تناسب خارج شود باید پذیرای آسیب‌های ریز و درشت بود.
با فرا رسیدن اسفند و روزهای پایانی زمستان، این موضوع پررنگ تر از هر زمان دیگری به چشم می‌آید زیرا با شروع خانه تکانی آسیب هایی پدیدار می‌شود که ناشی از انتقال نادرست این سنت به نسل جدید است که گاه قابل جبران نخواهد بود. بر همین اساس کارشناسان و صاحبنظران در حوزه چارچوب بدن، روزهای پایانی سال را با هشدارهای جدی تری سپری می‌کنند.

فاکتورهای خطر
خانه تکانی از رسوم قدیمی ایرانیان است که در میان سایر فرهنگ‌ها و در یک بازه زمانی مشخص، با این شدت مورد توجه قرار می‌گیرد. این در حالی است که خانه تکانی با وجود تمام فوایدی که دارد آسیب‌های ناخواسته‌ای را به بدن وارد می‌سازد که بدون فراهم کردن یکسری مقدمات این عوارض قابل پیشگیری نیست. دکتر فاطمه حجتی – متخصص طب فیزیکی و توان بخشی عمده ترین آسیب هایی را که در اثر خانه تکانی به وجود می‌آید، آسیب‌های وارده به بخش اسکلتی عضلانی، عضلات، استخوان ها، تاندون ها، رباط ها، غضروف‌های مفصلی و اعصاب محیطی معرفی و خاطر نشان کرد: این آسیب‌ها به صورت خفیف تا جبران ناپذیر پدیدار می‌شوند ضمن اینکه فعالیت و شرایطی که فعالیت خانه تکانی در آن انجام می‌شود و تجهیزات مورد استفاده در ایجاد این قبیل آسیب‌ها دخیل هستند. همچنین فاکتورهای خطری که شانس ایجاد چنین آسیب هایی را افزایش می‌دهد، فشار حاصل از فعالیت، دفعات تکرار و مدت زمانی که فعالیت در آن انجام می‌شود، توان بدنی فرد، وضعیت ناصحیح انجام فعالیت، شرایط روحی و روانی،شرایط تغذیه ای، لوازم، تجهیزات و مواد شیمیایی مورد استفاده در زمان خانه تکانی است. به اعتقاد دکتر حجتی گروه دیگری از فاکتورهای خطر نیز وجود دارد که به حمل یا جا به‌جایی اجسام سنگین، کشیدن یا هل دادن این اجسام، نگه داشتن یک جسم در مدت زمان طولانی، ایستادن و یا نشستن طولانی مدت، انقباضات ثابت عضلانی و یا ثابت ماندن طولانی مدت در یک وضعیت بدنی اختصاص پیدا می‌کند و برای دور شدن از این آسیب‌ها رعایت نکات ایمنی در صدر توصیه‌ها قرار دارد با این حال متأسفانه بسیاری از افراد برای اینکه سریع تر خانه تکانی را به پایان برسانند از رعایت این موارد مهم غفلت می‌کنند.
دو طیف آسیب
آسیب‌های ناشی از خانه تکانی دو گروه آسیب‌های حاد (فوری و زودرس) و مزمن (طولانی) را تشکیل می‌دهد به این معنا که در آسیب‌های حاد معمولاً بافت‌های اسکلتی عضلانی به صورت فوری و زودرس دچار آسیب می‌شود چراکه معمولاً در پی حوادثی چون سقوط از ارتفاع،‌ بریدگی و یا سوختگی ایجاد می‌شوند. علاوه بر این استفاده از تجهیزات نامناسب در سطوح ناهموار، موجب شکستگی استخوان، در رفتگی مفاصل، آسیب‌های عضلات و تاندون‌ها و همچنین آسیب دیدگی اعصاب محیطی می‌شود و در صورت آسیب دیدگی بافت‌ها معمولاً به ترتیب کمر، گردن، اندام فوقانی و سپس زانو درگیر می‌شود.
دکتر حجتی با بیان این جملات ادامه داد: در مقابل آسیب‌های مزمن که طی یک فرایند طولانی و زمان بر ایجاد می‌شوند اغلب نادیده گرفته خواهند شد چراکه افراد با علائمی خفیف یا سریع از بین رونده مواجه می‌شوند در صورتی که در خصوص این قبیل آسیب‌ها باید به خاطر داشت آسیب اصلی به مرور زمان بروز خواهد کرد.
رفتارهای اشتباه
کمر درد شایع ترین آسیب ناشی از خانه تکانی است که باعلائم دیگری نظیر احساس خواب رفتگی یا گزگز در پاها همراه است. ضمن اینکه آسیب‌های مربوط به‌اندام فوقانی هم با انجام حرکات مکرر در ارتفاع بالای سر یا در حالت کشیده بودن دست ها، حرکات مکرر گردن، شانه، آرنج، مچ دست و یا حمل اجسام سنگین و استفاده از تجهیزات نامناسب ایجاد می‌شود.
این متخصص طب فیزیکی و توان بخشی افزود: اغلب افراد هنگام خانه تکانی به طور مکرر و طولانی خم می‌شوند یا اینکه علاوه بر ایستادن‌های طولانی مدت اجسام سنگین را حمل می‌کنند که همه این موارد آسیب دیدگی‌های مطرح شده را به همراه دارد. از این رو لازم است برای برداشتن اجسام سنگین پاها خم شده و نشستن را به خم کردن کمر ترجیح دهیم ضمن اینکه هنگام حمل اجسام سنگین بهتر است اجسام به کمک هر دو دست نزدیک بدن نگه داشته شوند و در مواردی که وزن بالایی دارند برای حمل راحت تر از کمک یک فرد دیگر هم استفاده شود.
فعالیت‌های نشسته
برخی از فعالیت‌های مربوط به خانه تکانی در حالت نشسته انجام می‌شود که در این موارد نیز توصیه می‌شود افراد از نشستن‌های طولانی اجتناب کنند و پس از مدتی نشستن، حتی برای ۱۰ دقیقه استراحت کنند. بهتر است استراحت به حالت خوابیده به پشت باشد ضمن اینکه در مواقع نشستن از تکیه گاه استفاده شود تا از فشار وارد شده بر دیسک‌های مهره‌ای ناحیه کمر کاسته شود.
باید‌ها و نباید‌ها
بهتر است برای شست و شوی کابینت‌های آشپزخانه یا دیوارهای مرتفع، از تجهیزات ایمنی و مطمئن استفاده کرد. مضاف بر اینکه نزدیک شدن به محل فعالیت مورد نظر، از کشیده شدن دست‌ها و قرار‌گیری آنها در حالت کشیده برای مدت طولانی جلوگیری می‌کند. علاوه بر این هنگام انجام فعالیت هایی که نیازمند حرکات مکرر مفصل‌های دست هستند بهتر است فواصل استراحت و دوری از آن فعالیت‌ها را در نظر داشت. همچنین برای تمیز کردن اجسام یا سطوح بهتر است از فشار بیش از حد جلوگیری کرد و با فشار ملایم و با استفاده از اسفنج یا دستمال مناسب این کار را انجام داد. در برخی موارد افراد برای تمیز کردن سطوح کف و یا فرش به مدت طولانی حالت دو زانو یا چمباتمه می‌گیرند یا زانوهایشان را روی زمین قرار می‌دهند که در همه این حالت‌ها فشار زیادی به زانوها وارد می‌شود. از این رو بهتر است در این مواقع از لوازمی مانند تی استفاده شود تا کار مورد نظر در حالت ایستاده انجام شود همچنین بهتر است ارتفاع دستگیره تی تا حدی باشد که فرد مجبور به خم کردن کمر نشود.
استفاده مکرر از نردبان و بالا و پایین رفتن از پله‌های آن آسیب دیدگی زانوها را شدت می‌بخشد که در این موارد بهتر است فعالیت‌های نیازمند نردبان با فواصل زمانی انجام شود چراکه رعایت این اصول از فشار بیش از حد به سایر قسمت‌های پا از جمله لگن و مفصل مچ پا جلوگیری می‌کند.
مهم اما مورد غفلت
یکی از باورهای آسیب رسان و اشتباه در مورد خانه تکانی انجام سریع تر آن است در حالی که به توصیه کارشناسان بهتر است خانه تکانی در دوره زمانی طولانی انجام شود بخصوص اینکه لازم است به دلیل مشغله هایی که در پایان سال برای افراد وجود دارد برنامه ریزی از پیش تعیین شده‌ای برای خانه تکانی در نظر داشت تا زمان بیشتری را به این سنت دیرینه اختصاص داد.
دکتر حجتی در ادامه تصریح کرد: اضافه کردن دوره‌های استراحت در بین انجام فعالیت‌ها طی یک روز و دوره‌های استراحت روزانه در تمام دوره خانه تکانی ضروری است. همچنین بهتر است انجام خانه تکانی به جای یک هفته در طول یک ماه انجام شود تا از میزان آسیب‌های احتمالی کاسته شود.
اشتباه دیگری که در طول خانه تکانی صورت می‌گرفت و این روزها کمتر شاهد آن هستیم انجام تمام کارهای مربوط به خانه تکانی توسط یک نفر بود در صورتی که با توجه به موارد یاد شده بهتر است فعالیت‌های مرتبط با خانه تکانی میان اعضای خانواده تقسیم شود و کارهای سنگین با همکاری سایر اعضا و نسبت به میزان توان بدنی آنها صورت گیرد. لازم به ذکر است این موضوع علاوه بر تأثیرات مثبت روحی و روانی از بروز آسیب‌های بدنی جلوگیری می‌کند.
از دیگر موارد مهم که اغلب در طول خانه تکانی مورد غفلت واقع می‌شود توجه به تغذیه و خواب مناسب است. این در حالی است که تغذیه نا مناسب و خواب ناکافی توانایی بدنی افراد را تحت تأثیر قرار داده و بافت‌های مختلف بدن را در معرض آسیب قرار می‌دهد. علاوه بر این توجه به این نکته ضروری است که باید از فعالیت‌های بدنی بخصوص فعالیت‌های سنگین در اوایل صبح یا ساعت‌های پایانی روز اجتناب شود چراکه در این مواقع احتمال آسیب‌های وارد شده به دیسک‌های بین مهره‌ای بیشتر می‌شود.
وی از دیگر اقداماتی که از آسیب‌های ناشی از خانه تکانی جلوگیری می‌کند به ورزش‌های کششی یا به اصطلاح عامه گرم کردن قبل، بعد و حتی در فواصل فعالیت‌ها اشاره کرد و گفت: با این ورزش‌های کششی بافت‌های بدن از جمله عضلات و تاندون‌ها برای انجام فعالیت آماده می‌شوند و در نتیجه از آسیب هایی نظیر التهاب تاندون پیشگیری می‌شود.
دکتر حجتی در پایان شرایط روحی و روانی مناسب را به عنوان فاکتوری که مانع بروز آسیب‌های زودرس و یا ناشی از حوادث می‌شود بیان و یادآوردی کرد: بهتر است در زمان خانه تـــــکانی با کاستن از خستگی، افزودن به دوره‌های استراحت و انجام فعالیت‌ها به صورت گروهی و با کمک سایر اعضای خانواده شرایط روحی و روانی مناسب را حاکم ساخت و صرف اینکه فرد احساس خستگی نمی‌کند یا علائم درد ندارد به فعالیت ادامه ندهد چراکه باید به خاطر داشت آسیب‌های مزمن که در طولانی مدت نمایان می‌شوند در کمین نشسته‌اند.

برگرفته از روزنامه ایران