صد جایی که در ایران باید دید: میمند شهر بابک

راه های دسترسی:کیلومتر ۳۰جاده شهربابک به بندر عباس سمت چپ روستای صخره ای میمند

میمند شهر بابک روستایی صخره ای و دستکند با چند هزار سال قدمت یادآور ایامی است که انسانها خدایان خود را بر فراز کوه ها جستجو میکردند و کوه نماد استواری، توان، پایداری و اراده شناخته میشد. این بنای دستکند باستانی، بیگمان از نخستین سکونتگاه های بشری در ایران به شمار میرود.
در رابطه با پیدایش سازه های زیرزمینی میمند دو نظریه مطرح شده است: نخست این که مجموعه میمند در قرون هشتم و هفتم پیش از میلاد همزمان با قوم ماد، که در غرب ایران آثار معماری صخره ای متعددی را به یادگار گذاشته اند، توسط گروهی از اقوام آریایی به وجود آمده است. این احتمال نیز وجود دارد که بناهای صخره ای میمند ناشی از اعتقادات آیین مهرپرستی است، زیرا یکی از ارکان این آیین مبتنی بر شکست ناپذیری و جاودانگی پدیده ها است و همین عقیده آنها را به سوی تقدیس کوه ها کشانده است. معماران و حجاران میمندی نیز پیرو آیین مهرپرستی بوده اندو عقاید مربوط به آیین خود را در معماری سکونتگاه هایشان پیاده کرده اند. میمند شهر بابک احتمالاً متعلق به قرون دوم و سوم میلادی است. در زمان اشکانیان در بخش جنوبی کرمان قبایل کوچ نشین به هر سو کوچ میکردند. این قبیله ها در دوره اشکانیان به طور کامل جا به جا نشده بودند و در اواخر دوره اشکانیان و اوایل دوره ساسانیان نقاط خوش آب و هوا را برای سکونت انتخاب میکردند. وجود محلی موسوم به دژ میمند، با بیش از ۱۵۰اتاق مدور سنگی با دخمه هایی برای قرار دادن اموات، به این نظریه قوت می بخشد. با توجه به موقعیت این استودانها به نظر میرسد که گورستان یاد شده مربوط به دوران ساسانیان بوده است، چرا که طبق سنت آن زمان، دخمه ها در منطقه ای کوهستانی و به دور از شهر و محل سکونت ساخته شده بودند. علاوه بر نظریه های فوق و بر اساس سنگ نگاره ها و نقوش صخرهای موجود در این منطقه، با صحنه های شکار که دلالت بر زندگی اهالی گذشته منطقه مینماید، قدمت میمند به چند هزار سال پیش بر میگردد. مطالعات انجام شده بر سفالهای کشف شده در این منطقه نیز نشان میدهند که نمونه های یافت شده مربوط به دوره های مختلفی از جمله اشکانی، ساسانی، و اسلامی هستند. میمند شهر بابک به دلیل استحکام دفاعی در طول تاریخ کمتر دستخوش تحولات کالبدی و اجتماعی شده است و بیشترین تغییر در آن مربوط به چند دهه اخیر است. آنچه مورد اهمیت است و بی شک بر نحوه شناخت میمند اثر گذاشته ساخت مسکن با از میان برداشتن انبوهی از خاک بدون نیاز به خشت و آجر و ملات است .به همین دلیل در هر یک از اتاقها، تاقچه هایی در اندازه های گوناگون برای جای رختخواب، ظروف، صندوق، چراغ و … کنده شده است. در این حالت، خانهای به این سبک و سیاق دارای یک یا چند اتاق و اصطبل است و »کیچه« نام دارد. یک واحد یک ورودی مشترک دارد و طویله و اتاق نشیمن در دو سوی پاگرد قرار دارند. همه کیچه ها یک ساختار ندارند و از نظر اندازه و تعداد اتاقها باهم متنفاوت هستند. جدا کردن اتاق از پستو یا پوشانیدن برخی از تاقچه ها با پرده ای پارچه ای صورت میگیرد.

کلیدون در دیوار کنار درب نصب میشود، کلید را در آن قرار میدهند تا زبانه پشت در قرار گیرد. درجه حرارت این اتاقها حدود ۵درجه متفاوت از بیرون است. بطور مثال در سال ۱۳۸۳در بهمن ماه در حالی که در بیرون حرارت ۱۰درجه سانتیگراد بود، در درون ۱۵درجه و در خرداد ماه ۱۳۸۴در حالی که بیرون ۲۴درجه سانتیگراد بود، دمای درون کیچه ها ۱۸درجه سانتیگراد بود. ایجاد اجاق و در زبان محلی دیدون در درون اتاق ها و سوزاندن هیزم طی سالیان متمادی در آن موجب سیاهی رنگ سقف و بدنه اتاقها شده و برپا کردن آتش و تهیه غذا در درون اتاقها باعث شده تا بدنه داخل اتاقها ایزولاسیون شده و باعث عمر بیشتر اتاقها شود. البته چون مدتهاست که در خیلی از اتاقها آتش افروخته نمیشود خاک سقفها به تدریج دچار ریزش شده اند. اندازه این اتاقها که البته از نظر هندسی منظم نیستند، متفاوت است و یک اتاق ۴×۳به بلندی ۹۰/۱تا ۱۰/۲متر معمولی است و بزرگترین کیچه از ۹۰متر مربع تجاوز نمیکند. روستای میمند شهربابک روی هم رفته دارای ۴۰۶کیچه و ۲۵۶۰اتاق است. ساکنان این روستا دارای آداب و رسوم خاص هستند و در زبان و گویش آنها هنوز از کلمات پهلوی ساسانی استفاده میشود. روستای ۳هزارساله میمند شهربابک تنها روستای تاریخی در جهان است که هنوز روابط سنتی زندگی در آن جریان دارد و میتوان تعامل انسان و طبیعت در هزاره دوم میلادی را به خوبی در آن دید.

روز شنبه ۱۳تیرماه سال ۱۳۹۴هجری شمسی مصادف با ۴ژوئیه ۲۰۱۵در سی و نهمین اجلاس میراث فرهنگی یونسکو پرونده منظر فرهنگی میمند شهربابک مورد بررسی قرار گرفت و با کسب اکثریت آراء به عنوان نوزدهمین اثر جهانی ایران در یونسکو به ثبت رسید . مهمترین شاخصه این روستا در مقایسه با مواردی چون دهکده کاپادوکیه )(Cappadociaترکیه مسکونی بودن واحدهای صخره ای میمند است به عبارت دیگر زندگی هنوز معنای خود را در میمند از دست نداده است. ساکنان روستای دستکند (صخره ای) سه هزار ساله میمند که به عنوان هفتمین منظر فرهنگی- طبیعی و تاریخی در جهان موفق به دریافت جایزه مرکوری شده است دارای آداب و رسوم خاص بوده و هنوز روابط سنتی زندگی در آن حفظ شده و در زبان و گویش نیز همچنان از کلمات پهلوی ساسانی استفاده میشود به نحوی که میتوان تعامل انسان و طبیعت در هزاره دوم میلادی را به خوبی در آن دید.بهار بهترین فصل بازدید است.

منبع: صدجایی که در ایران باید دید- تالیف و جمع آوری: کورش مقصودی