صدجایی که در ایران باید دید: پاسارگاد

پاسارگاد

راه های دسترسی: از شیراز به سمت اصفهان رفته و با عبور از سعادت شهر و جاده ی فرعی به سمت روستای »مادر سلیمان« ۲۰کیلومتر می رانیم. از اینجا و پس از طی حدود ۴کیلومتر به پاسارگاد خواهید رسید. این مسیر حدود ۱۳۰کیلومتر است.
مجموعه میراث جهانی پاسارگاد مجموعه ای از سازه های باستانی برجایمانده از دوران هخامنشی است .این مجموعه دربرگیرنده ساختمان هایی چون آرامگاه کوروش بزرگ، پاسارگاد، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آبنماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، ساختارهای دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطه مقدس و تنگه بلاغی است. پاسارگاد در دشتی بلند به بلندای ۱۹۰۰متر از سطح
دریا، در حصار کوهستان جای گرفته است. در سده هفتم قمری اتابکی از سلغریان پارس درنزدیک آرامگاه کورش بزرگ مسجدی ساخت که در آن از سنگ کاخها استفاده شده بود. به مناسبت جشنهای ۲۵۰۰ساله شاهنشاهی ایران در سال ۱۹۷۱این سنگها دوباره به جاهای اصلی خود بازگردانده شدند. کاخ محل سکونت بی تردید نشان از تأثیر و نقش معماری یونانی دارد. گویا هنگامی که کورش در سال ۵۴۵پیش از میلاد سارد( پایتخت لیدی، شهری در غرب ترکیه امروزی) را به تصرف درآورد به شدت تحت تأثیر بناهای مرمرین شاهان لیدی قرار گرفته است. چه بسا او همان زمان شماری از استادان اهل لیدی را در پاسارگاد به کار گماشته است. در کاخ تناسب جذاب سنگهای مرمر تیره و روشن، مخصوصاً در پایه ها، جلب نظر میکند. این سنگها از پیرامون شهرسیوند مرودشت آورده شده است .قدمت منطقه پاسارگاد بر اساس پژوهشهای باستان شناسی به دوره میانی پارینه سنگی میرسد. اما شاخصترین دوره فرهنگی دشت پاسارگاد، دوره هخامنشی است. بر اساس مدارک و شواهد موجود نام پاسارگاد برای نخستین بار در دوره هخامنشی مطرح میشود که از لحاظ مکانی به دشتی اطلاق میشود که کوروش بزرگ به عنوان مرکز فرماندهی خود برگزید و در آن اقدام به ساخت بناها و کاخ هایی نمود .مجموعه تاریخی- فرهنگی پاسارگاد شامل آرامگاه کوروش بزرگ، کاخهای دروازه، بارعام، اختصاصی و بنای برج سنگی آتشکده دژ ،تخت. باغ شاهی، پل و محوطه مقدس است. در دوره اسلامی به علت عظمت سنگهای بکار رفته در این مجموعه های این مکان، بناهایش را به سلیمان نبی نسبت داده اند و خود پاسارگاد هم به نام مشهد ام النبی یا مشهد مادر سلیمان معروف گشت. این مجموعه ارزشمند در ۱۶تیرماه ۱۳۸۳به عنوان پنجمین اثر ایران در فهرست آثار جهانی (یونسکو) به ثبت رسید. شهر باستانی پاسارگاد نخستین پایتخت شاهنشاهی هخامنشی در قلب استان فارس، در دشت رودخانه پلوار قرار دارد. نام شهر »اردوگاه پارس« دلالت از موقعیت مکانی شهر دارد. شهر توسط کوروش بزرگ )کوروش دوم(در سده ششم قبل از میلاد ساخته شد. محوطه اصلی ( ۱۶۰هکتار، توسط یک منطقه طبیعی بزرگ احاطه و محافظت شده است).

محوطه اصلی شامل این بناهای تاریخی است: آرامگاه کورش بزرگ در جنوب؛ تخت سلیمان (سریر پادشاهی سلیمان) و استحکامات، واقع بر یک تپه در شمال محوطه اصلی؛ مجموعه سلطنتی در مرکز محوطه اصلی، شامل بقایای: ساختمان دروازه تالار عمومی کاخ قصر مسکونی ، و باغ سلطنتی (چهار باغ). در شمال مجموعه سلطنتی زندان سلیمان قرار دارد، یک برج سنگی، باحدوداً ۱۴متر ارتفاع. تاریخ ساخت این بنا مشخص نیست. محوطه اصلی شامل منطقه حفاری شده است، اما پایتخت باستانی منطقه ای بسیار وسیعتر از این منطقه بوده و هنوز حفاری نشده است. در محوطه حفاظتی اطراف، باقیمانده های دیگری نیز هستند:
محدوده مقدس (حدوداً ۵۳۰–۵۵۰پیش از میلاد)، و محوطه های تل نوخودی، تل خاری، تل سه آسیاب، دوتلان، که برخی از اینها متعلق به ماقبل تاریخ هستند، همینطور مدرسه یا کاروانسرا (سده ۱۴میلادی.) برجسته ترین بخش مجموعه پاسارگاد، بنای آرامگاه کورش بزرگ است که پیشتر مشهور به «مشهد مادر سلیمان» بود. در سال ۱۸۲۰پس از پژوهشهای باستانشناسی، هویت اصلی بنا به عنوان آرامگاه کوروش بزرگ مشخص شده است و چون گوهری در میان دشت خودنمایی میکند. این آرامگاه نزدیک ۵۳۰تا ۵۴۰پیش از میلاد از سنگ آهکی به رنگ سفید ساخته شده است. بنای آرامگاه میان باغهای سلطنتی قرار داشته و از سنگهای بزرگ، که درازای پاره ای از آنها به هفت متر میرسد، ساخته شده است. تخته سنگهای آرامگاه با بست های فلزی معروف به بست دم چلچله ای، به هم پیوسته بوده، که بعدها آنها را کنده و برده اند و اکنون جایشان به صورت حفره هایی دیده میشود که بیشترشان را بازسازی کرده اند. بنای آرامگاه دو بخش شناخته شده دارد: سکویی ۶پلهای که قاعده آن مربع مستطیلی به وسعت ۱۶۵متر مربع است. یک چهاردیواری کوچک به وسعت ۵/۷متر مربع که سقف شیب بامی دارد و ضخامت دیوارهایش به ۵/۱متر میرسد. خزانه آرامگاه، در بالاترین نقطه، ریخت یک خانه شیروانی ساده با یک ورودی کوچک در غرب را دارد. در شیب سقف آرامگاه دو سوراخ بزرگ وجود دارد که برای سبک کردن سنگها و کم کردن از بار سقف ایجاد شده است و برخی ندانسته، جای نگهداری کالبد کوروش و همسر وی دانسته اند. پس از کشته شدن کوروش در جنگ با سکاها یا ایرانیان شمالی، جسد وی را مومیایی کرده و درون تختی از زر نهاده و اشیای ارزشمند پادشاهی و جنگی او را در کنار وی گذارده بودند. به گزارش باستان نگاران زمان اسکندر، وقتی اسکندر به پاسارگاد آمد و از آرمگاه کوروش که در میان باغی بزرگ قرار داشت دیدن کرد در درون مقبره تابوتی زرین، یک میز و تعدادی ظروف زرین و سلاحهای گرانقیمت و لباسهای شخص کوروش و کلیه جواهراتی را که زمانی به دست میکرد یا به خود میآویخت مشاهده کرد. این آرامگاه در آن زمان توسط شماری مغ محافظت میشود اما در زمان اسکندر مورد دستبرد قرارگرفت و کلیه اشیاء گرانقیمتش به سرقت رفت. بهترین زمان سفر به اینجا فصول غیر گرم سال بالاخص اردیبهشت ماه است.

منبع: صدجایی که در ایران باید دید- جمع آوری و تالیف: کورش مقصودی