آمل را بهتر بشناسیم

(برگرفته از سایت ویکیپدیا. دانشنامه آزاد)

آمل یکی از شهرهای استان مازندران در ایران است.

آمل با ۱۹۷٬۴۷۰ نفر جمعیت (بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵) [۳] در جلگهٔ مازندران و در دوسوی رود هراز با ارتفاع ۷۶ متر از سطح دریا در ۵۲ درجه و ۲۱ دقیقه طول شرقی و ۲۶ درجه و ۲۵ دقیقه عرض شمالی و در فاصله ۷۰ کیلومتری غرب ساری، مرکز استان، ۱۸ کیلومتری جنوب دریای مازندران و ۶ کیلومتری شمال دامنه کوه البرز و ۱۸۰ کیلومتری شمال شرقی تهران قرار دارد.

وجه تسمیه

نام یکی از اقوام ساکن کرانه جنوبی دریای مازندران آمارد بوده‌است. نام شهر آمل در مازندران را دگرگون‌شده نام آمارد دانسته‌اند. واژه آمل که گونه دیگر آن آموی است، احتمالا از قبیله باستانی (آ)مردها یا (آ)ماردها گرفته شده‌است. مورخان باستانی غربی نام این قبیله را مردی (mardio) یا آمردی (Amardio) آورده‌اند. آماردها قومی نیرومند و جنگجو بوده‌اند و ناحیه فعلی آمل را به عنوان مرکز خود انتخاب نموده و نام خود را بر نهادند و بعدها واژه «آماردها» به سبب کثرت تلفظ به آملد، آمرد و «آمل» بدل شد. نیز وجه تسمیه این شهر به سبب بنیانگزارش “آمله” نیز می‌تواند باشد، چنانکه در تاریخ طبرستان ابن اسفندیار آمده است 

تاریخچه

گرچه آمل قدمت آن به دوره آهن و قبل از اسلام بر می گردد ولی به خاطر اینکه در زمان آماردها آمل رونق خاصی گرفته و از آن دوره تمام اراضی آمل رونق ویژه ای در تمامی زمینه ها گرفت و از آن جا آمل جدیدی در کنار رود هراز روی کار آمد.در عصر صفوی آمل رونق فراوان گرفت و حکام صفویه به مازندران دلبستگی خاص داشتند. شاه عباس که به آمل علاقه زیاد داشت به دستور او جاده کنار رودخانه هراز آباد شد و در طول راه برای توقف چهارپایان و افراد کاروانسرا ایجاد کردند جاده شوسه‌ای که آمل را به ساری و گرگان وصل می‌کرد، درزمان او احداث شد. از این شهر با عنوان “پایتخت دنیای مسکون” به جهت بزرگی و عظمت آن یاد می شده است.

معماری و گردشگری

شهرستان آمل با زیبایی وصف ناپذیر در مرکزاستان مازندران در دامنهٔ جنگلی و زیبای البرز و کوه دماوند با وجود بیشترین جاذبه‌های گردشگری مازندران و امکانات پذیرایی وتفریحی است که لقب نگین جهانی در قلب شمال کشور را به خود اختصاص داده است و به عنوان یکی از تاریخی ترین شهرها و شهر قدیم آمل و جاذبه های زیبا و سرسبزی با وجود جاده پر تردد کشور یعنی جاده هراز توریست های زیادی از سراسر ایران وجهان به این شهر زیبا سفر کرده و یا از آن گذر میکنند.

۱- بازار: راسته اصلی بازار قدیم آمل به همراه راسته‌های فرعی منشعب از آن (راسته عطاران، راسته پالان دوزان، راسته نمدمالان و نوراسته)نقش مهمی در تشکیل و تعریف محدوده بافت ایفا می‌کنند. راسته اصلی دقیقاً و بلافاصله بعد از پل دوازده چشمه (جنوب شرقی بافت) آغاز و به صورت قطری و طولی در بافت حرکت کرده و تا نزدیکیهای مرکز اصلی کاشی محله (مسجد جامع علی کوچک) ادامه می‌یابد. بازار به بافت ویژگی طولی و خطی بودن آن (گذر و محور اصلی بافت) تلفیق بعضی از مراکز محله با آن (مشائی محله و شاهاندشتی محله)، برخورداری از کاربری اجتماعی – اقتصادی و همجواری با دیگر عناصر شهری عمده بافت (مسجد جامع، مسجد آقا عباس، گرمابه و …) قسمت اعظمی از بافت مسکونی اطراف را تحت نفوذ مستقیم خود دارد. در واقع برش و عبور قطری بازار از بافت سبب می‌شود که تا عمق واحدی از دو طرف (بافت مسکونی پیرامون بازار) خود را تحت پوشش قرار دهد.

۲- مراکز و گذرهای اصلی محلات، به غیر از سه مرکز اصلی میدانچه مشائی محله (محله چهار سوق)، بازارچه شاهاندشت محله (تکیه هاشمی) و کاشی محله (مسجد جامع علی کوچک) بقیه مراکز اصلی با فاصله از راسته اصلی بازار و تقریباً در در مرکز ثقل هندسی محلات مستقر هستند. چون راسته اصلی بازار به صورت قطری بافت را قطع نموده‌است از این نظر این مراکز اصلی با گذرهای اصلی بین خود، عملاً یک حلقه ثانویه پنهانی (تار نامرئی) را به دور بازار به وجود می‌آورند. علاوه بر این هر یک از این مراکز اصلی، خود دارای یک شعاع نفوذی هستند. لذا مجموعه این شعاعهای نفوذ مراکز اصلی با حلقه درونی بر گرد بازار، محدوده و منطقه‌ای را تعریف خواهد کرد که می‌تواند به عنوان یک محدوده بافت کهن و تاریخی به آن استناد کرد. چون بافت کهن آمل از دخالتهای کالبدی و عبور خیابانهای چلیپائی رضاخانی مصون مانده‌است. لذا پیوستگی قضایی عناصر شهری و مراکز محلات از طریق گذرها و معابر اصلی بافت موجب تشکل و انسجام بافت می‌گردد.

 

آمل بام ایران

کوه دَماوَند بام ایران کوهی در شمال ایران است که به عنوان بلندترین کوه این کشور و بلندترین آتشفشان خاورمیانه[۱] شناخته می‌شود. این کوه در قسمت مرکزی رشته‌کوه البرز در جنوب دریای خزر و در بخش لاریجان شهرستان آمل قرار دارد. کوه دماوند که از نظر تقسیمات کشوری در استان مازندران قرار دارد، به هنگام صاف و آفتابی بودن هوا، از شهرهای تهران، ورامین و قم و همچنین کرانه‌های دریای خزر قابل رؤیت است. نزدیکترین شهر بزرگ به این کوه لاریجان است. کوه دماوند در سی‌ام تیرماه سال ۱۳۸۷ به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. همچنین قله دماوند از سال ۱۳۸۱ به عنوان «اثر طبیعی ملی» در شمار مناطق چهارگانه ارزشمند از نظر حفاظت محیط زیست قرار گرفته‌است. از دماوند در اساطیر ایران هم یاد شده‌است و شهرتش بیش از هرچیز به این سبب است که ضحاک (پادشاهی ستمگر و اژدهافش) در آن به بند کشیده شده‌است. در آثار ادبی فارسی نیز فراوان به این اسطوره و به طور کلی‌تر کوه دماوند اشاره شده‌است. دماوند دارای چشمه‌های آب گرم لاریجان، اسک و وانه است.

 

محلات تاریخی آمل

۱- نیاکی محله (حسینیه ارشاد) ۲-اسپه کلا(تکیه اسک) ۳-قادی محله (تکیه شهدا) ۴- کاردگر محله (مسجد امیری‌ها) ۵- مشائی محله (چهار سوق) ۶- شاهاندشت محله (تکیه هاشمی) ۷- چاکسر محله (امامزاده قاسم) ۸- کاشی محله (مسجد جامع علی کوچک) ۹- پائین بازار محله (تکیه آملی‌ها) ۱۰- گلباغ محله (مسجد جامع) ۱۱- گرجی محله (امامزاده تقی)

هر یک از محله‌های مسکونی فوق تقریبا دارای محدوده و مرز معین وتعریف شده هستند. این محدوده‌ها توسط حصار یا موانع کالبدی مشخص نمی‌شود، بلکه گذرها و کوی‌ها یا محدوده پلاکها محدوده هر محله را تشکیل می‌دهد.

 

آمل دروازه شمال

شهر آمل با سابقه چندین هزار ساله با دارابودن صدها جاذبه تاریخی، گردشگری، طبیعی و زیارتی یکی از نزدیکترین شهرهای پایتخت به شمال کشور محسوب می شود. آمل به عنوان شهر مرکزی مازندران در ۱۸۰ کیلومتری تهران قراردارد و از شمال به محمودآباد، از شرق به بابل، از غرب به نور و از جنوب به رشته کوه های البرز و استان تهران محدود می‌شود این شهرستان از دو قسمت کوهستانی و جلگه‌ای تشکیل شده که کوهستان قسمت جنوب و بخش جلگه‌ای شمال این شهرستان است. با دارا بودن جاده هراز و بیشترین مکان های تاریخی تفریحی در شمال و مازندران محسوب می شود.

 

آمل پایتخت شیعه و اسلام

مرعشیان یا مرعشیه یکی از دودمان‌های شیعی در تبرستان بود که در ۷۶۱ هجری قمری مقارن با ۱۳۵۹ میلادی، توسط میربزرگ مرعشی بنیان گذاشته شد و در ۱۰۶۴هجری برابر با ۱۵۸۲ میلادی توسط شاه عباس یکم صفوی با سلسلهٔ صفویان ادغام گردید و شاه عباس خود را پادشاه این دودمان نامید و بعد تصرف اولین شهر تشعیع در آمل و به خواسته مردم بنیان گذاری شد.

جاذبه‌های تاریخی و گردشگری

خاستگاه فریدون
ضحاک چال
نقش برجسته شکل شاه
حمام شاه‌عباس آبگرم لاریجان
برج و آرامگاه محمد بن محمود آملی
مسجد جامع
آثاره راه‌باستانی هراز
قلعه ملک بهمن
برج قدیمی امیری
کاروانسرای کمبوج (گامبوش)
مسجد آقا عباس
موزه تاریخ آمل
پایین بازار شهر قدیم آمل
مسجد امام حسن‌عسگری
قلعه کهرود
قلعه فرنگیس
تکیه و پل فیروزکلا
خانه های قدیمی
بازارچه آمل
قلعه دختر پلور کاروانسرای سنگی و کوهستانی پلور
کافر کلی (غارهای باستانی آب‌اسک و پلمون)
امامزاده عبدامناف
امامزداده محمد قریشی
امامزداه عباس شهنه‌کلا
برج دیدبانی
پل فلزی
پل پلور به لار
بقعه شمس طبرسی
عمارت مقبره میربزرگ
برج آرامگاهی میر حیدر آملی
امامزاده ابراهیم(آمل)
مقبره امامزاده قاسم
مقبره امامزاده عبدالله
آرامگاه ناصرالحق
پل دوازده چشمه
قلعه دوم شاهان‌دشت
مقبره مولانا سید حسن ولی
پارک جنگلی هراز
آبهای معدنی لاریجان، آمولو، اسک و استراباکو
سقانفار هندوکلا
جنگل سروچمان هزار پله
آرامگاه میرزا شاه
برج هشتل
امامزاده هاشم (هراز)
تپه تنگ سفید آب
کاروانسرای کمبوج (گامبوش)
حمام شاه عباسی
حمام میر صفی
دخمه سنگی کافر کلی

جاذبه‌های ورزشی

قله دماوند
قله امامزاده قاسم
کوه قره‌داغ
سیاه کوه
کوه کلکچال
پلاس
غار اسک
تپه باستانی
پارک ملی لار
غار گل زرد
آسمان کوه لار
کوه دال کمر
ارتفاعات ییلاقات لاریجان
رود هراز
پیست و اکادمی گلف
آبشار یخی

جاذبه‌های علمی تحقیقی

کارگاههای پرورش ماهی سردابی لاریجان
طرح آبریز هراز
موسسه تحقیقات برنج کشور
مرکز پرورش نهال زیتون
مرکز پرورش گیاهان دارویی سلیمانی و قلی‌زاده
دهکده قدیمی با کارگاه قالی‌بافی بلیران
باغ کیوی و گلخانه ایزدی
پرورش ماهی و منابع طبیعی
منطقه حفاظت شده چلاو
منطقه توریستی کلرد
منطقه حفاظت شده سیاه‌بیشه

جاذبه‌های تفریحی

پارک جنگلی میرزا کوچک‌خان جنگلی ( هزار پله)
پارک جنگلی امامزاده عبدالله
پارک دهکده طلایی
شکارگاههای لاسم
شکارگاه امیری
شکارگاه لار
منطقه تیراندازی ممنوع رزن
روستای خوشواش
روستای وانا
دریاچه آب اسک
دهکده توریستی الیمستان
هلومسر پارک ملی
منطقه چلاو

جاذبه‌های طبیعی

قله دماوند
جنگل بلیران
گرم رود
رود کم‌کلا
رود کرسنگ
رود پنجاب
رود لاسم
آب گرم لاریجان
آب معدنی اسک
آب آهن آب فرنگی لاریجان
آب معدنی گرو کلرد
آبشار یخی
آبشار شاهان‌دشت
آبشار آلامل
آبشار پرو مد
آبشار شیخ علی‌خان
آبشار سنگ درکا
آبشار قلعه‌دختر
آبشار دعیز
سدلار
دریاچه دریوک
آبشار آب مراد لاسم
جنگل زیارو

دانشگاه و مراکز آموزشی

آمل در زمان قدیم دارای هفتاد مراکز علمی بوده و تنها شهر دارای بیشترین دانشگاه قدیم یا همان نظامیه بوده است.
دانشگاه آزاد واحد بین المللی آیت الله آملی
دانشگاه شمال آمل
دانشگاه فذا آمل
دانشگاه پزشکی آمل
دانشگاه سبز آمل
دانشگاه آمل، آمل
دانشگاه سمنگان آمل
دانشگاه پیام نور آمل
دانشکده توحید آمل
دانشکده علوم قرآنی آمل
دانشکده پرستاری مامایی آمل
دانشکده دام پزشکی آمل
دانشگاه هراز آمل
ارتباط های بین المللی
کنسولگری‌ها

شهرهای هم پیوند و خواهرخوانده

لاهور، هند
آب معدنی، ایتالیا

منابع

1: آمل بی مرگ است (http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=1277764)

2: مرعشیان آمل پایتخت شیعه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%B9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D9%8)

3: وجه تسمیه (http://amol.org.ir/index.php?static&sid=15)

4: تاریخچه (http://amol.org.ir/index.php?static&sid=15)

5: بام ایران (http://www.mehremihan.ir/sarzaminiran/1181-damavand-bamiran.htmlدماوند)

(توضیح مدیرسایت مجمع خیرین: این نوشته کامل نیست و به طور قطع و یقین نیاز به تصحیح و تکمیل دارد. از بازدیدکنندگان و مطلعین خواهشمندیم اطلاعات و مستندات خود را جهت تکمیل این نوشته برای ما برفستند. متشکریم)