مجمع خیرین شهرستان آمل سایت اطلاع رسانی مجمع خیرین شهرستان آمل
طبق آمار، سرطان سومین عامل مرگ‌و‌میر در کشور ما به شمار می‌رود. بیمارانی که به سرطان مبتلا می‌شوند نه‌تنها مجبورند با روش‌های گوناگون اعم از درمان دارویی و شیمی‌درمانی به مقابله با آن بپردازند بلکه طی روند مبارزه و درمان و بهبودی یا برعکس، گسترش بیماری و قطع امید پزشکان از درمان، با مشکلات دیگری همچون افسردگی، ابتلا به اختلالات هضم یا دفع و موارد دیگری از این دست هم دست و پنجه نرم می‌کنند. در واقع، این بیماری جسمی صرفنظر از این‌که چه عضوی را درگیر کند و چقدر هزینه اقتصادی بر دوش بیمار یا خانواده او بگذارد، همواره با مشکلاتی در حوزه اختلالات روانی، ارتباطی و ظاهرا غیرمرتبط نیز برای شخص بیمار و خانواده او همراه است.
مراقبت از مبتلایان به شیوه‌ای نزدیک به یک پرستار انکولوژی آشنا با مددرسانی، راه و روشی محسوب می‌شود که از طریق آن می‌توان تلاش کرد زندگی مبتلایان به بیماری‌های سرطانی را با تدابیری همراه کرد تا بشود با حمایت و احساس همدلی و آموزش بهتر و بیشتر، کمک حال بیمار طی مدت درمان بود.
حمایت و مراقبت چنان که اشاره شد، گاهی تمام ابعاد زندگی فرد مبتلا را از غلبه بر مشکلات روانی همچون افسردگی تا نظارت بر رژیم غذایی دربرمی‌گیرد. بیماران سرطانی در پی اطلاع از ابتلا به بیماری دچار هراس و اضطرابی شدید می‌شوند و ناگهان خود را در خلائی هراس‌آور می‌بینند که یک سوی آن عدم بهبودی و مرگ است. بنابراین اگر مراقبت‌های بالینی به‌درستی و به دور از آموزش‌هایی برای افزایش روحیه و راحتی و ایمنی صورت نگیرد بسیار سریع خود را از دست رفته می‌پندارند و در مشکلات بیشتری غرق می‌شوند.
برخی بیماران و خانواده ترجیح می‌دهند در محیط‌های بیمارستانی یا مراقبتی سازمانی به سر برند تا با کمک دانش پزشکان، فیزیوتراپیست‌ها، پرستاران و… بتوانند بر بیماری خود غلبه کنند، اما برخی دیگر از رفتن به چنین محیط‌هایی احساس خوبی ندارند و ترجیح می‌دهند دوران درمان یا مراقبت را در خانه خود و همراه با اعضای خانواده بگذرانند و احساس امنیت و آسایش بیشتری از این نظر برایشان فراهم می‌شود. برای دسته دوم همگی اعضا و حتی خود بیمار باید دست به دست هم دهند تا از همان مراحل اولیه مشخص شدن سرطان، با گردآوری جنبه‌ها و اطلاعات مربوط به مراقبت و پرستاری بالینی از این افراد، خود و بیمارشان را از غلتیدن در مشکلات بیشتر دور نگاه دارند. به بیان دیگر، چون حتی برای اشخاصی که سرطانشان قابل کنترل یا درمان تشخیص داده نشده و آزمایش‌های کلینیکی و درمان‌های پزشکی به دستور پزشکان متوقف شده، کار مراقبت در خانه یا بیمارستان تا زمان حیات بیمار همچنان صورت می‌گیرد، اعضای خانواده باید اطلاعاتی حداقل عمومی در این زمینه داشته باشند تا به این‌گونه، تمرکز اصلی‌شان بر ایجاد محیطی پر از احساس آسایش همراه با رفع نیازهای بیمار در محل خانه بنا شود.
اولین قدم: مشاوره با متخصصان
هنگامی که تشخیص ابتلا به سرطان در افراد تائید می‌شود، پزشک معالج در همان زمان ویزیت راهنمایی‌های مفیدی به شخص یا همراهان وی ارائه می‌دهد. غیر از این اطلاعات اولیه، گام کامل‌تر برای بیمار و خانواده او درخواست راهنمایی و مشاوره از متخصصانی باید باشد که با نحوه رفتار و مراقبت از این بیماران آشنایی بیشتر و بهتری دارند. انجمن‌ها و گروه‌های بسیاری در خیلی از شهرها یا مراکز وجود دارند که کارشان فعالیت در همین زمینه است و اعضای خانواده می‌توانند آموزش‌ها و دانستنی‌های مناسبی را از طریق مراجعه به آنها یا مطالعه بروشورها و راهنماهای موجود برای چگونگی مواجهه با بیماری و همچنین مشکلات ناشی از آن به‌دست آورند.
نیازها و مشکلات بیمار
هرچند که هر بیمار مبتلا به سرطان براساس اعضای متفاوت مبتلا شده به رشد سرطان، نیازها و شرایط خاص و متفاوتی خواهد داشت، اما برخی نیازها ـ صرفنظر از عضو و ناحیه مبتلا به سرطان ـ نیازهایی عمومی و مشاهده شده در اغلب مبتلایان است. به عنوان مثال احساسات منفی و ناامیدی، ترس از ناموفق بودن روش‌های درمانی، حس تنهایی و سربار‌شدن یا حتی گاهی عصبانیت‌های متمایل به پرخاش ناشی از کاهش روحیه و خودباختگی، ازجمله مواردی به شمار می‌رود که بهتر است برای دانستن راه‌های مواجهه با آنها، ابتدا از مشاوران روان‌شناس کسب اطلاع کرد. آنها راه‌های عملی همراهی بهتر و بیشتر با بیمار، برآوردن احتیاجات و غلبه بر ترس‌ها و نگرانی‌ها و حتی طریقه حرف زدن یا گوش دادن به حرف‌های بیمار در مراحل گوناگون را به شما نشان خواهند داد.
آنچه خودتان و دیگر اعضای خانواده می‌توانید بر پایه عطوفت بدون نمایش احساس دلسوزی پیش بگیرید، ترغیب بیمار به فعالیت‌هایی است که ذهن او را از فکر کردن و خیالبافی‌های منفی درباره بیماری خود دور کند؛ مثلا می‌توانید زمان بیشتری به حمایت و گذراندن با او اختصاص دهید، با او فیلم تماشا کنید، به گردش و در صورت توانایی وی پیاده‌روی بروید، از خاطرات خوب گذشته صحبت کنید، در کنارش باشید و بگذارید نگرانی‌ها و ترس‌هایش را نیز بیان کند. بسیار مهم است که وی درک کند شما و دیگر اعضای خانواده در طول درمان و پس از آن همراه همیشگی او در زندگی خواهید بود و هر کاری از دستتان برآید برای وی انجام خواهید داد.
اغلب خانواده‌ها در پی اطلاع از ابتلای یکی از اعضا به سرطان، درگیر روند معالجه می‌شوند و در بهت ناشی از آن طی مدت درمان نیز به درون چاه رفع و رجوع مراحل خاص این بیماری همچون جلسات شیمی‌درمان و… سقوط می‌کنند. برای این‌که مشکلات روان‌پریشی ناشی از ابتلا به بیماری کمتر یا دیرتر گریبان فرد را بگیرد بهتر است حتی در این مراحل نیز دیدارهای خانوادگی و دوستانه، سفرها و برخی رفتارها و عاداتی که پیشتر در خانواده معمول بوده همچنان پی گرفته شوند؛ حتی موقعی که بیمارتان برحسب نوع سرطان دیگر نمی‌تواند بستر را ترک کند با کسب اطلاع از پزشک می‌توانید مهمانی‌هایی در خانه برپا کنید تا سبب تقویت روحیه او شود.
بگذارید درد دل کنند
همان‌طور که گریه باعث تخلیه عاطفی افراد سالم در مواقع بروز حوادث احساسی پرفشار می‌شود، گاهی در برخی افراد، سخن گفتن از دردها هم سبب تسکین درد می‌شود. اگر بیمارتان چنین روحیه‌ای دارد، بهتر است بگذارید او از دردهایش بگوید.در بسیاری از بیماران مبتلا ممکن است علائم بی‌اشتهایی حاد بویژه در مراحل انجام شیمی‌درمانی بروز کند. شما به عنوان مراقب و همراه بیمار باید بدانید که عوارض این بی‌میلی غذایی از اولین روزهای آغاز درمان ظاهر خواهد شد و برای رفع آن می‌توان ترفند مقابله‌کننده‌ای را به کار بست: اگر تعداد دفعات غذا خوردن افزایش داده شود و در عوض مقدار هر وعده کاهش یابد، هم انرژی لازم برای بدن فراهم شده هم بی‌میلی به غذا کاهش یافته است. بسیار توصیه شده که برای پیشگیری از این بی‌اشتهایی خوب است قبل از خوردن غذا نیز فرد مبتلا مدتی را به قدم زدن و پیاده‌روی بگذراند. علاوه بر این چاشنی‌های مورد علاقه بیمار و تغییر خوشایند طعم غذا می‌تواند حس تازه‌ای را برای خوردن در مبتلایان به سرطان تقویت کند.
متأسفیم، راه علاجی نیست
وقتی سرطان غیرقابل درمان تشخیص داده می‌شود و حال بیمار رو به وخامت می‌گذارد هر روز شاهد تحلیل رفتن بیمار و ناتوانی بیشتر در انجام کارهایش خواهید بود. در این زمان به جای غصه‌خوردن و حاضر شدن با قیافه‌ای حاکی از ناامیدی و یأس باید بکوشید خدماتتان به او را با امید به بهبودی ادامه می‌دهید. همچنین باید نکاتی را در این زمینه رعایت کنید.
ـ یبوست و از دست دادن کنترل ادرار یا مدفوع یکی از مشکلاتی به‌شمار می‌رود که در مراحل شدت گرفتن مریضی مشاهده می‌شود. سعی کنید علاوه بر این که او را تمیز نگاه می‌دارید، از زیراندازهای یک‌بار مصرف استفاده کنید تا هم دشواری‌های شست‌وشو و تعویض رختخواب را کمتر کرده باشید هم بهداشت محل استراحت بیمار به گونه‌ای بهتر و بیشتر حفظ شده باشد.
ـ پوست بیمارانی که مجبورند ساعات زیادی را در بستر بمانند به دلیل کاهش یافتن گردش خون به‌خصوص در قسمت‌های انتهایی بدن چون دست و پا ممکن است به رنگ کبودی بگراید. هر زمان چنین شد با ماساژ دادن بدن به‌طور آرام به‌ویژه در این قسمت‌های کبود شده به بهبود وضعیت گردش خون در اعضای بدن وی کمک کنید.
ـ در صورت شکایت مداوم بیمار از احساس سردی سراغ رواندازها، زیراندازها و تشک‌های برقی نروید. احتمال ایجاد سوختگی در این وسایل گرمازا برای افراد بیماری با این مشخصات که امکان جابه‌جایی در رختخواب را ندارند و نمی‌توانند وضعیت خود را تغییر دهند بیشتر است.
ـ ممکن است شخص احساس عطش و تشنگی زیاد کند و از خشک شدن دهان و زبانش شکایت کند. می‌توانید دهان و دور لب‌های او را با استفاده از چوبک مرطوب کنید.
ـ کمتر در بیماران مبتلا به سرطان‌هایی چون سرطان پستان و بیشتر در سرطان‌های دیگر باید حفره دهان به‌طور روزانه بررسی شود و از بیمار درباره احساس سوزش یا درد سوال شود. مشاهده علائم غیرمعمول همچون وضعیت مخاط دهانی، قرمزی و التهاب غیرمعمول دهان یا مشکلات بلع را با پزشک معالج در میان بگذارید.
ـ عدم فعالیت و کاهش گردش خون در بدن ممکن است شخص بیمار را دچار خرخر حین استراحت کند. در این صورت می‌توانید او را به آرامی کمی به سمت پهلو متمایل کنید یا با جابه‌جا کردن و حتی عوض کردن بالش به باز شدن و آسان شدن راه تنفس وی و در نتیجه جلوگیری از خرخر و با صدا نفس کشیدن او کمک کنید.
ـ کپسول اکسیژن مخصوص تهیه کنید تا هنگامی که بیمار احساس تنگی نفس دارد بتوانید از آن برای بهبود وضعیت وی استفاده کنید.
ـ تقریبا یک‌چهارم بیماران مبتلا به سرطان از نظر تغذیه و رژیم غذایی با مشکل مواجهند. این مشکلات سبب کاهش سریع‌تر وزن و اختلال بیشتر در خورد و خوراک می‌شود. از متخصصان تغذیه برای پیشگیری از چنین مواردی کمک بخواهید. البته محل تومور سرطانی، مرحله و نوع سرطان، داروهای مصرفی و… در بروز این اختلالات سهیمند.
ـ فیزیوتراپی می‌تواند از بروز بسیاری از مشکلات اندامی و استخوانی زودهنگام در افراد مبتلا جلوگیری کند. در جلسات منظم این راهکارهای فیزیکی را برای بیمارتان مهیا کنید.
تماس با پزشکان
در مواقع متعددی، پیش می‌آید که غیر از مراحل مستقیم معاینه یا ویزیت باید بار دیگر از پزشک یا پزشکان معالج کسب اطلاع کرد؛ مواقعی که درد کشیدن در بیمار باوجود مصرف داروها همچنان و بشدت ادامه دارد؛ مواقعی که احساس ناراحتی و نگرانی شخص مبتلا همراه با ناله است؛ مواقعی که او توانایی کنترل ادرار خود را از دست می‌دهد یا به مشکل تنفسی دچار شده یا بیهوش می‌شود و… نمی‌دانید که چطور و به چه نحو باید مشکلات مربوطه فوق را اداره و کنترل کنید.
شیمی درمانی چیست و چگونه است
شیمی‌درمانی یا کموتراپی یکی از روش‌هایی است که برای درمان سرطان و از بین بردن تومورها به روش دارویی انجام می‌گیرد. برای نابودی تومورهای سرطانی البته روش‌های دیگری چون جراحی و پرتودرمانی هم به تشخیص پزشکان متخصص رواج دارد.
داروهای ضدتومور شیمی‌درمانی به‌طور کلی از طریق دو روش وارد بدن می‌شود تا تومورها را از بین ببرد: خوراکی از راه دهان و تزریقی. نوع تزریقی نیز خود به چهار روش انجام می‌شود: عضلانی، وریدی، تزریق درون کانال نخاع و تزریق داخل صفاقی.
جز کمی احساس سوزش ناشی از تزریق در روش تزریقی، شیمی‌درمانی درد ندارد، اما برخی داروها چه خوراکی چه تزریقی، ممکن است احساس تهوع، گرمای شدید و دل‌پیچه یا حتی اسهال و استفراغ در بیمار پدید آورد که اثراتی کوتاه‌‌مدت محسوب می‌شود و می‌تواند از یک ساعت بعد از مصرف دارو شروع شود و گاهی تا دو روز بعد ادامه داشته باشد. با این حال یکی از عوارض معمول و تقریبا مداوم‌تر چنین درمانی، ریزش مو است. در دوران طی کردن مراحل شیمی‌درمانی بسیار معمول خواهد بود که موها شروع به ریزش کنند. از متخصصان مو می‌توان برای دانستن راه‌هایی که به پیشگیری از ریزش یا کاهش ریزش مو و حتی رشد مجدد آن می‌انجامد راهنمایی‌های مفید کسب کرد.
یکی دیگر از عوارضی که در دوران شیمی‌درمانی سراغ شخص بیمار می‌آید احساس خستگی زیاد است. تغذیه مناسب و پیروی از رژیم غذایی کنترل شده می‌تواند تا حدود زیادی نه‌تنها به کاهش این احساس کمک کند بلکه در بهبود و درمان بیمار هم اثرات بسیار خوبی بگذارد. این تغذیه با فراهم کردن انرژی لازم و تقویت بدن، باید بتواند کار بازسازی سلول‌ها را نیز بخصوص برای پوست و مو به نحو مفیدی انجام دهد. از این رو در وعده‌های غذایی باید میوه‌ها و سبزیجات، گوشت سفید و قرمز، شیر و محصولات لبنی برای تامین پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم گنجانده شوند.
دقت داشته باشید که قبل و حین و بعد از پشت سر گذاشتن مراحل شیمی‌درمانی نه‌تنها باید بر وضعیت تغذیه نظارت داشت بلکه در دفعات مکرر نیز مایعات کافی به بدن برسد.
