بخشش را تقسیم کنید

قواعد مهربانی کردن با خود و دیگران زیر ذره بین دو کارشناس
بخشش را تقسیم کنید

یوسف حیدری- بخشیدن به دیگران در فرهنگ مردم ایران از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و در دین مبین اسلام نیز بر آن تأکید زیادی شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد افرادی که در زندگی بخشنده هستند از آرامش روانی بیشتری برخوردارند. تحقیقات محققان دانشگاه بریتیش کلمبیا ثابت کرده است هدیه دادن تأثیر زیادی بر میزان شادمانی دارد و افرادی که به طور میانگین به جای هزینه کردن برای خود پول بیشتری صرف دوستان و خویشاوندان می‌کنند از شادی بیشتری برخوردارند. از سوی دیگر در تحقیقات روانشناسی مشخص شده است کسانی که برای شادی خود وقت و هزینه صرف می‌کنند و برای خود هدیه می‌خرند سلامت روانی بیشتری دارند. اما این هزینه کردن تا چه اندازه است و به چه میزان از درآمد خود را باید بخشید و تأثیر ابعاد روانی بخشیدن و نبخشیدن در زندگی تا چه اندازه است؟
میزان بخشش و ایجاد تعادل در این زمینه نکته مهمی است که بسیاری از روانشناسان و کارشناسان دینی بر آن تأکید کرده‌اند. برخی تصور می‌کنند با بخشش زیاد حتی به قیمت سخت شدن زندگی خود و خانواده به آرامش بیشتری دست پیدا می‌کنند در حالی که اگرآرامش خانواده دچار آسیب شود سلامت روانی و آرامش به دنبال نخواهد داشت.
دکتر مهری‌نژاد روانشناس و استاد دانشگاه در این ارتباط می‌گوید: اینکه تا چه میزان باید به دیگران کمک شود بستگی به خود فرد دارد. برخی به داشته‌هایی که دارند قانع هستند و سعی می‌کنند اگر اموال یا پولی بیش از نیاز دارند آن را به دیگران ببخشند. برخی افراد نسبت به تأمین نیازهای زندگی خود بی‌اهمیت هستند و در عین حال سعی می‌کنند به دیگران کمک کنند و بخش زیادی از درآمدشان را می‌بخشند. این افراد نمی‌توانند به سلامت روانی دست پیدا کنند زیرا اعضای خانواده‌شان به‌عنوان نزدیکترین افراد به آنها با مشکلات مالی دست و پنجه نرم می‌کنند و دیدن این مشکلات به سلامت روانی فرد آسیب جدی وارد می‌کند.
وی افزود: اینکه در این میان فرد تا چه اندازه باید به خود اهمیت داده و برای آرامش خود هزینه کند بستگی به روحیات و ‌شأن او دارد. متأسفانه مقایسه کردن باعث شده است برخی تصور کنند باید در زندگی به جایی برسند که دیگران رسیده‌اند. باید در نظر داشت خویشتن دوستی اصل اولیه سلامت روان است ولی این دوست داشتن باید سقف داشته باشد و مانع از بخشیدن به دیگران نباشد. دکتر ابراهیمی مقدم روانشناس و مشاور خانواده این بخشش را تابع اصول و قواعدی می‌داند و می‌گوید: یکی از مسائل مهم در بهداشت روانی اصل صیانت از ذات است. یعنی اینکه انسان برای خود ارزش قائل شود. کسی که برای خود ارزش قائل شده و برای شادی خود تلاش کند می‌تواند دیگران را دوست داشته باشد. کسانی که به تغذیه و سلامت خود اهمیت بدهند می‌توانند برای سلامت یا تغذیه دیگران تلاش کنند. کسانی که بدون توقع به دیگران بخشش می‌کنند از این راه خود نیز شاد می‌شوند و از عزت نفس برخوردارند. اما با این حال نباید از خود نیز غافل باشند. در بهداشت روانی این دسته از افراد که اهل معامله نیستند و به طور مثال با دادن کادو به دیگران توقع گرفتن کادو از سوی آنان را ندارند و در عین حال به خود نیز توجه دارند از بالاترین درجه سلامت روانی بهره‌مند هستند. این توجه به خود گاه در قالب خریدن یک شاخه گل یا کادو است. گاهی باید برای خود گل بخریم یا کادو بدهیم.
دکتر ابراهیمی مقدم درباره اصل زمان و مکان در بخشش به دیگران گفت: این بخشش به شرط اصل تعادل قابلیت اجرا دارد و اگر این شرط حاکم نباشد از سمت دیگران به عنوان یک عمل نابهنجار تلقی می‌شود. فراموش نکنیم در بعضی مواقع اگر به دیگران لطف کنید، اگر در چارچوب فرهنگ و زمان خاص نباشد احتمال سوء برداشت وجود دارد. باید فرهنگ و اخلاق اجتماعی را مدنظر داشت. باید به اندازه ظرفیت طرف مقابل شیر محبت را باز کرد در غیر این صورت محبت سرازیر می‌شود و هدر می‌رود.
برخی از روانشناسان معتقدند بخشش در زندگی و هزینه کردن برای دیگران به میزان زیادی به اعتقادات افراد بستگی دارد. دکتر ابوالقاسم مهری نژاد- روانشناس و استاد دانشگاه در این ارتباط می‌گوید: یقیناً کسانی که از اعتقادات دینی محکمتری برخوردارند در این زمینه پیشقدم هستند و کمک به دیگران را یکی از اولویت‌های زندگی‌شان می‌دانند. پرداخت خمس و زکات دو دستور دینی شناخته شده برای کمک به افراد نیازمند جامعه است و افراد متدین با پرداخت زکات یا خمس اموالشان آن را در اختیار کسانی می‌گذارند تا بین افراد مستمند جامعه تقسیم شود. فارغ از اعتقادات دینی و مذهبی بخشش و کمک کردن به دیگران چه از جنبه مالی و چه غیر مالی نیاز معنوی هر انسان است که به سلامت معنوی شخص کمک می‌کند. سلامت معنوی یکی از چهار بعد اصلی هر انسان است. سازمان بهداشت جهانی چهار بعد معنوی، جسمانی، روانی و اجتماعی را برای هر انسان در نظر گرفته است و کسی که به سلامت معنوی اعتقادی نداشته باشد نمی‌تواند در ابعاد دیگر نیز به سلامت دست پیدا کند. باید توجه داشت دستگیری از افراد نیازمند کاری است که به سرشت افراد بازمی گردد و نشان از سلامت روانی‌شان دارد. انسانی که سلامت روان دارد نمی‌تواند در حالی که سیر است و احساس خوشبختی می‌کند از کنار انسانی که از گرسنگی جانش به خطر افتاده بی‌تفاوت بگذرد.
محبت کردن به دیگران یکی از انگیزه‌های روانی و نشان از سلامت روانی دارد و با نگاهی گذرا به کسانی که در زندگی انسان‌های بخشنده‌ای بوده‌اند متوجه می‌شویم که بخشش آنها به دیگران بدون قید و شرط است و به همین دلیل از سلامت روانی بالا و آرامش روحی برخوردارند.
دکتر حسین ابراهیمی مقدم روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه محبت کردن و محبت دیدن از انگیزه‌های روانی بشر محسوب می‌شود می‌گوید: به عبارت دیگر همان‌طور که انسان نیاز دارد انگیزه‌های فیزیولوژیک او مثل خوردن و خوابیدن ارضا شود تا دچار مشکلات پزشکی و در دراز مدت مشکلات روانی نشود به همان ترتیب نیاز دارد نیازهای روانی خود را ارضا کند در غیر این صورت دچار مشکلات روانشناختی و به تبع آن مشکلات پزشکی خواهد شد. یکی از این انگیزه‌ها دوست داشتن دیگران و دوست داشته شدن از سوی دیگران است. نیاز داریم که هم ما را دوست بدارند و هم شرایطی را به وجود بیاوریم تا بتوانیم به وسیله آن تعلق خاطر و عشق و علاقه‌مان را به دیگران نشان دهیم؛ یکی از این راهها خرج کردن، حمایت کردن و مهربانی کردن نسبت به دیگران است.
وی ادامه داد: همان‌طور که می‌دانیم در فرهنگ ما هدیه دادن و قبول کردن هدیه از دیگران به عنوان یک فرهنگ مورد تأیید و تأکید محسوب می‌شود. کسانی که از این فرهنگ استفاده می‌کنند عملاً تعداد دوستان بیشتری خواهند داشت و داشتن تعداد دوستان بیشتر یعنی داشتن روابط اجتماعی و حمایت‌های عاطفی بیشتر و بالطبع دریافت کمتر استرس‌ها و ناراحتی‌ها را به دنبال خواهد داشت و این در زندگی امروز به عنوان یکی از نیازهای اساسی محسوب می‌شود.
دکتر ابراهیمی مقدم با تأکید بر اینکه باید تلاش کرد دوست داشتن بدون قید و شرط را سرلوحه کار قرار دهیم، گفت: تعدادی از روانشناسان طرفدار مکتب انسان‌گرایی و اصالت وجودی به این باور اعتقاد دارند که اگر انسان در زندگیش یک نفر را داشته باشد که او را واقعاً برای خودش و به صورت بدون قید و شرط بخواهد و نه به شکل معامله‌ای، هیچگاه در زندگی دچار مشکلات روانی نخواهد شد. به همین دلیل است که حضرت علی(ع) می‌فرمایند انسان از مادر یتیم می‌شود به خاطر آنکه عشق بی‌شائبه مادر بدون معامله و به صورت کامل و فراگیر تمام جنبه زندگی فرد را در بر می‌گیرد. یک رابطه پخته و بالغانه یک رابطه بدون داد و ستد است. رابطه داد و ستد مربوط به دوران کودکی است که یک کودک اسباب بازی را می‌دهد و انتظار دارد در مقابل یک اسباب بازی دریافت کند. در دوران بزرگسالی اگر کمک و توجه و محبت و عشق ورزیدن و مواردی از این قبیل به صورت مشروط و داد و ستدی باشد دوامی نخواهد داشت. در یک رابطه بالغانه و پخته فرد مهر می‌ورزد و توجه نمی‌کند که چه دریافت می‌کند. «تو نیکی می‌کن و در دجله‌انداز که ایزد در بیابانت دهد باز»

برگرفته از روزنامه ایران