خانه / اطلاعات عمومی / دوستی کودکان با یار مهربان

دوستی کودکان با یار مهربان

۶۵نقش خانواده در تشویق کودک به مطالعه و کتابخوانی

کودکان وقتی به دنیا می‌آیند عادت مطالعه را با خود به همراه ندارند، بلکه آنها باید این عادت را یاد بگیرند و محیط خانه و خانواده یکی از عواملی است که باعث ایجاد عادت به مطالعه در کودکان می‌شود.

تاثیرپذیری کودک از افراد خانواده با خواندن قصه‌ها و داستان‌های کودکانه از سوی آنها، باعث ایجاد علاقه به کتاب و مطالعه می‌شود. بنابراین اولین مدرسه‌ای که کودک در آن درس می‌آموزد، خانواده است که در تمام جنبه‌های فردی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و معنوی اثر عمیق و غیرقابل انکار دارد؛ همچنین خانواده نقش بسیار مهمی در رشد، تعلیم و تربیت، علاقه‌مند کردن کودک به مطالعه و ترویج فرهنگ کتابخوانی دارد. محیط و شرایط خانواده، روش تربیتی و آموزشی والدین، طرز تفکر و نگرش آنها در رابطه با مطالعه و کتابخوانی، وجود کتب و نشریات قابل دسترس و پایگاه اجتماعی خانواده نقش بسزایی در تقویت عادات مطالعه و کتابخوانی دارد. بسیاری از والدین ارزش و لذت مطالعه را به کودکان خود توصیه می‌کنند، اما گاهی اوقات خود کتاب نمی‌خوانند. به هر حال آنها باید شما را در حال مطالعه ببینند، زیرا از رفتار شما تقلید می‌کنند. بنابراین باید قبول کنیم که اولین عامل موثر در ایجاد انگیزه و عادت به مطالعه و کتابخوانی در کودکان، خانواده است. پس باید ایجاد این عادت خوب و شایسته در انسان را از همان دوران کودکی شروع کنیم. برای رسیدن به چنین هدفی گام‌های موثری را باید برداشت تا به کودک کمک کرد؛ در این نوشتار به بررسی بعضی از این راه‌ها می‌پردازیم:

الگوی خوبی باشیم

یکی از کارهای مهمی که پدر و مادرها می‌توانند درخصوص همراهی و هماهنگی با فرزندان خود در امر مطالعه و کتابخوانی انجام دهند، بُردن کودک به کتابفروشی، کتابخانه یا نمایشگاه کتاب است. والدینی که دست کودک شان را می‌گیرند و برای اولین بار او را تا کتابخانه یا نمایشگاه کتاب همراهی و در انتخاب کتاب کمک می‌کنند به این طریق به او می‌فهمانند که این کار آن قدر ارزش دارد که من همراه و پا به پای تو می‌آیم و وقت خود را در این راه صرف می‌کنم. پدر و مادر، خواهر یا برادر بزرگ‌تر بهترین الگوها برای همانندسازی کودک هستند. همچنین اگر در خانه‌ای یک کتابخانه هر چند کوچک وجود داشته باشد و قسمتی از آن به کودک اختصاص یابد توجه او به کتاب جلب می‌شود. به این ترتیب در خانواده‌ای که والدین علاقه زیادی به مطالعه ندارند نباید توقع داشت کودک به کتاب خواندن علاقه‌مند شود؛ پس فراموش نکنیم که کودکان آینه رفتار افراد خانواده خود هستند.

گفت‌وگو با کودک

گفت‌وگو با کودک حتی اگر توانایی صحبت کردن را نداشته باشد، به او کمک خواهد کرد تا مهارت‌های مهم زبان‌آموزی و مطالعه را یاد بگیرد. کودکان به مهارت‌های مهم زبان شفاهی قوی برای پیشرفت در خواندن و نوشتن نیاز دارند. استفاده از جمله‌های کوتاه و ساده، صحبت در مورد فعالیت‌های روزانه خود، فعالیت‌هایی که کودک انجام داده، محیط اطرافش، اشیا، رنگ‌ها، اشکال و نشانه‌های دور و نزدیک هنگام صحبت کردن با کودک باید مورد توجه قرار گیرد.

برنامه‌ریزی درست و دقیق

والدین باید دقت داشته باشند که در تمام کارهای فرزند خود از جمله انجام تکالیف درسی، ساعت مطالعه، تماشای تلویزیون، وقت خواب، بازی، ورزش و… همگی باید از روی یک برنامه از پیش تعیین شده باشد. البته والدین باید همراه فرزندشان تصمیم بگیرند که مثلا چه ساعتی برای انجام تکالیف درسی یا تماشای تلویزیون و… در روز خوب است؛ زیرا یکی از مهم ترین نیازهای هر انسانی در زندگی، داشتن یک برنامه درست و دقیق است. هر چند در جامعه ما بیشتر افراد و خانواده‌ها به این نکته اساسی توجهی نمی‌کنند، اما معمولا انسان‌هایی که طالب موفقیت هستند، برنامه منظم و دقیقی را برای زندگی خود و فرزندانشان تنظیم می‌کنند.

قصه‌گویی

قصه می‌تواند کودک را در پیرامون بزرگ‌ترها جمع کرده و روابط عاطفی بین آنها را تقویت کند. والدین می‌توانند از طریق قصه گفتن توجه و اعتماد بچه‌ها را به خود جلب و با انتقال آنان به دنیای شادی و تخیل، زمینه رشد و تکامل ذهنی‌شان را فراهم کنند. به طور کلی کودکان علاقه زیادی به شنیدن قصه دارند و از این کار لذت می‌برند. آنها بسیاری از اوقات به مطالبی که برایشان می‌خوانیم به چشم یک قصه خیال‌انگیز نمی‌نگرند، بلکه آن را رویدادی واقعی می‌دانند که در زمان‌های گذشته به وقوع پیوسته و همین کار باعث می‌شود با علاقه و دقت بیشتری به این مطالب گوش دهند. همچنین می‌توانیم از این علاقه برای ایجاد انگیزه و عادت دادن آنها به مطالعه و کتابخوانی استفاده کنیم. بنابراین ما با قصه‌گویی، می‌توانیم لذت کتابخوانی را به کام کودکمان شیرین کنیم. وقتی او بداند که چنین قصه‌های شیرین و جذاب محصول کتاب است؛ آن وقت آرزو می‌کند خودش هم بتواند بزودی کتاب به دست بگیرد و آن را بخواند.

با صدای بلند کتاب بخوانیم

با صدای بلند کتاب خواندن نه تنها محتوا و معنای آن را انتقال می‌دهد، بلکه به این طریق تصورهای درونی، عشق و علاقه کتاب خوان نیز نسبت به افرادی که برای آنها کتاب خوانده شده، منتقل می‌شود و یک رابطه عمیق عاطفی بین آنها به وجود می‌آید. همچنین این کار به کودکان کمک می‌کند تا قدرت ذهنی و خلاقیت‌شان پرورش یابد. بچه‌ها علاقه دارند قصه‌ها را هیجانی‌تر بشنوند تا بهتر موضوع آنها را درک کنند، این کار سبب به وجود آمدن نوعی آرامش در آنها می‌شود. بنابراین وقتی برای فرزند دلبندمان کتاب می‌خوانیم، بهتر است با انگشت روی کلمات و تصاویر اشاره کنیم و اجازه دهیم او حرکات دست ما را ببیند و تصویرها را نگاه کند، بعد ارتباط میان کلمات و تصویرهای آن را برایش توضیح دهیم. با این روش او احساس مشارکت می‌کند و علاقه بیشتری از خود نشان می‌دهد. پس والدین باید تلاش کنند هر روز برای فرزندشان کتاب بخوانند، زیرا خواندن کتاب باعث ایجاد عشق و علاقه به مطالعه می‌شود.

تشویق کودکان به نقاشی کشیدن

اگر فرزندمان را به کشیدن نقاشی تشویق و ترغیب کنیم و زمینه‌ای را فراهم آوریم که آنها با دفتر و مداد رنگی آشنا شوند کار مهمی در جهت علاقه آنان به کتاب کرده‌ایم. کودک علاقه‌مند به نقاشی سعی می‌کند. کتاب‌های مختلف را به دست آورد تا تصویرهای آنها را بکشد و همین جستجو برای یافتن کتاب و تصویرهای زیبا علاقه او را به کتاب بیشتر می‌کند.

بیان داستان‌هایی که خوانده‌اند

کودکان علاقه زیادی به بیان مطالبی که خوانده اند دارند و از این کار بسیار لذت می‌برند. وقتی کودک می‌خواهد قصه‌ای را که از زبان فرد دیگری شنیده یا در کتابی خوانده است برای ما تعریف کند باید با صبر، حوصله و اشتیاق به حرف‌های او گوش دهیم و این برخورد ما بیانگر این است که به مطالعه کودک و مطالبی که خوانده است علاقه مندیم. بنابراین او سعی خواهد کرد این کار خود را ادامه دهد و اطلاعات جدیدتری کسب کند تا در فرصت‌های مناسب به بیان آنها بپردازد و مورد تشویق و تحسین قرار گیرد.

استفاده از اسباب‌بازی‌ها

برای ترویج فرهنگ مطالعه در میان کودکان در بعضی از کشورها کتابخوانی را با بازی به آنها آموزش می‌دهند، به طوری که کودکان از آن لذت می‌برند و این عادت خوب در آنها نهادینه می‌شود. بنابراین اسباب بازی، کودک را از دنیای درونی اش بیرون کشیده و او را با دنیای بیرون ارتباط می‌دهد. به این طریق او می‌تواند میان دنیای تخیل کودکی خود و دنیای واقع پلی بزند. همچنین ساخت وسایل مطالعه به صورت اسباب‌بازی زمینه فکری خوبی نسبت به کتاب و کتابخوانی در کودک به وجود می‌آورد. همان طور که او وسایل آشپزی را دور خودش چیده و از آنها برای طبخ غذای ساختگی و پذیرایی مهمان استفاده می‌کند، به همان صورت می‌تواند با داشتن قفسه‌های کوچک کتاب، میز، چراغ مطالعه و چند کتاب، نقش یک کتابدار یا دانش آموز اهل مطالعه را بازی کند. برای این کار می‌توان با استفاده از چند تکه مقوا و وسایل ساده این بازی را انجام داد.

پاسخ دادن به سوالات کودکان

در بسیاری از موارد بهتر است به جای پاسخ سریع به سوالات فرزندانمان، آنها را تشویق کنیم که خودشان پاسخ سوالاتشان را پیدا کنند و برای این کار می‌توانیم کتاب‌هایی را به آنها معرفی کنیم. اگر کتاب‌ها دارای تصویر باشند، نتیجه بهتری خواهد داشت.

خرید و انتخاب کتاب

اگر والدین به خرید کتاب برای کودک اهمیت بدهند براحتی می‌توانند او را به طرف مطالعه سوق دهند. برای مثال وقتی پدر برای چند روز به مسافرت می‌رود و کودک با بی صبری در انتظار آمدن او لحظه شماری می‌کند و با آمدن پدر خود را در آغوش او می‌اندازد و اولین سوالش این است که پدر برایم چه خریده ای؟ ممکن است پدر، برای او اسباب بازی یا لباس یا کتاب متناسب با سن‌اش خریده باشد. به این طریق به کودک دلبندش فهمانده، همان طور که اسباب بازی یا لباس اهمیت دارد، کتاب هم دارای ارزش است. همچنین اهدای کتاب در موقعیت‌های مناسب مثل جشن تکلیف یا تولد می‌تواند موثر باشد. یا می‌توانیم به همراه کودک برای خرید و انتخاب کتاب به فروشگاه یا کتابخانه برویم و کتاب‌های متناسب با سن و علاقه فرزندمان انتخاب کنیم. مطالعه روزنامه‌ها و مجلات نیز کم اهمیت نیستند، بهتر است بچه‌ها را مشترک مجلاتی کنیم که دوست دارند.

رفتن به کتابخانه

مرتب به کتابخانه محله تان سربزنید، حتی اگر کودکتان هنوز خواندن بلد نباشد، اما متوجه خواهد شد که این کار برای شما اهمیت دارد. بنابراین کودک را در کتابخانه‌ای ثبت‌نام کنید تا کارتی با نام خود داشته باشد. تهیه کارت کتابخانه مخصوص کودک او را تشویق به مطالعه می‌کند و اگر علاقه‌مند به فعالیت‌های تحقیقی باشد نیز می‌تواند از کتاب‌ها و فضای کتابخانه بهره کافی ببرد.

آموزش کتاب‌های دینی و مذهبی

کتاب و کتابخوانی راهی برای تقویت روحیه دینی کودکان است. مطالعه کتاب‌های دینی و مذهبی به کودک کمک می‌کند تا به درک صحیحی از مسائل دینی دست یابد و پیش از آن که دیر شود به رشد و شکوفایی لازم برسد. همچنین خواندن قرآن و آموزش آیات قرآنی برای کودکان نیز جهت علاقه‌مندی آنها به مطالعه امری نیکوست. خوشبختانه در حال حاضر بسیاری از داستان‌های اسلامی و قرآنی به صورت کتاب‌های مصور درآمده‌اند که اگر کودک تصاویر آنها را ببیند و والدین داستان آنها را بازگو کنند در ذهن کودک به خوبی نقش می‌بندد.

و در پایان

مطالعه یک فرآیند هدفدار است و یکی از مهم ترین هدف‌های آن، کسب آگاهی است. بسیاری از روان‌شناسان بر این باورند که زیربنای شخصیت انسان در دوران کودکی پایه‌گذاری می‌شود و آموخته‌های این دوران تاثیر عمیقی بر آینده زندگی فرد دارد. بنابراین اگر مطالب خواندنی مفید و آموزنده‌ای در اختیار کودکان قرار گیرد و آنها از همان سنین کودکی به مطالعه عادت کنند راه و رسم زندگی را خواهند آموخت و تحت تاثیر داستانها و کتاب‌های خوب و سازنده، به رشد خواهند رسید و در آینده نیز برای حل مشکلاتشان از کتاب کمک خواهند گرفت تا بهتر زندگی کنند، زیرا کودکان و نوجوانان سرمایه‌های جامعه ما هستند. بنابراین اگر بتوانیم مطالعه کردن را در کودکان به صورت عادت درآوریم دیگر ارتباط برقرار کردن آنها با جهان دانش و کسب آگاهی دشوار نخواهد بود و بی هیچ مشکلی خواهند توانست سطح آگاهی خود را نسبت به جهان هستی افزایش دهند. پس این شما هستید که تمایل کودک به مطالعه را تقویت یا تضعیف می‌کنید.

برگرفته از چاردیواری

همچنین ببینید

از خودت شروع کن

اگر امروز صبح که از خواب بیدار شده ای… بببینی که بیست کیلو چاق شده‌اید ...

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.